Van bioscoopstoel naar Tweede Kamer: Marshall Ganz was in Nederland en leerde ons een lesje

Marshall Ganz - activist, denker, en docent organizing aan Harvard - bracht eind mei enkele dagen door in Nederland. Nee, hij was niet op vakantie, maar deed een tour door het land in het kader van zijn nieuwste boek People, Power, Change, en had daarbij een intensief programma vol ontmoetingen, gesprekken en een masterclass. Hij sprak met Kamerleden, ervaren vakbondsorganizers, progressieve bewegingen, het 'grote publiek'... Allemaal over de belangrijke vraag: hoe bouwen we krachtige, rechtvaardige bewegingen van onderaf - vooral in deze ontwrichtende tijd?

Als echte groepies stonden Job en Sandra op zaterdag 24 mei op Schiphol om Marshall Ganz en zijn entourage op te halen. Even overwoog iemand nog een banner te maken, maar dat lieten we toch achterwege. Het moest ook niet té worden. Maar we voelden wel degelijk de opwinding van wat komen ging: dat Marshall in een paar dagen op allerlei plekken in Nederland zijn organizing-inspiratie zou verspreiden. En toen kwam daar een kleine man langzaam aangelopen vanachter de schuifdeuren bij de douane. Zijn eerste woorden op Nederlandse bodem: "Wat gaan we doen?” Hij had er duidelijk ook zin in. Nederland was de laatste stop van een vijf landen tellende Europese tour. You saved the best for last, aldus Sandra en haar Amerikaanse competitiedrang.

Na wat gepuzzel over hoe we Marshall, zijn twee begeleiders en vijf koffers in een kleine auto konden krijgen, reden we richting hotel. Marshall had een dagje vrij. Het was zijn eerste bezoek aan Amsterdam, en hij wilde graag cultuur snuiven. Dus namen we hem 's avonds mee naar het Concertgebouw: Brahms en Bartók. Het bleek een schot in de roos. Ganz bleek vaste bezoeker van de Boston Philharmonic en genoot zichtbaar. Tijdens de pauze zei hij: “Veel mensen overdenken muziek. Maar je moet je hoofd laten rusten, je moet het voelen in je hart!" Dat bleek een mooie opmaat voor zijn driedaagse tour door Nederland. Denken over strategie heeft alleen kans van slagen als jij en je mensen je waarden ook echt voélen: dat was een van zijn belangrijkste boodschappen aan ons.

Marshall Ganz en Sandra Ball in het Concertgebouw - dat bleek een schot in de roos.

Masterclass in Utrecht

Veel rust werd Marshall niet gegund, want op zondagmiddag stond een groot evenement gepland: een masterclass community organizing in Utrecht! Honderden activisten en organizers (in spe) verzamelden zich in een comfortabele bioscoopzaal om naar Marshalls inspirerende woorden te luisteren. Ook gingen vier Nederlandse bewegingen met hem in gesprek om een concreet vraagstuk voor te leggen. Marshalls antwoorden in dit gesprek waren wijs en verrassend, niet alleen voor degenen die de vraag stelden maar voor het hele publiek. Er was muziek van Florian Wolff, een slotwoord van burgemeester Sharon Dijksma en een héle grote stapel gesigneerde boeken: People, Power, Change, het meest recente werk van Marshall, dat vorig jaar verscheen.

>> Lees hier het hele verslag van Marshall Ganz' masterclass in Utrecht

Groepsfoto in Kinepolis, Utrecht. Marshall Ganz staat in het midden vooraan.

Op naar de Tweede Kamer

De volgende ochtend namen we Marshall mee naar Den Haag. Want, zo blijkt, ook bij parlementariërs uit de Tweede Kamer is het verhaal van Marshall bekend en wordt er graag naar geluisterd. Op het moment dat Geert Wilders zijn persconferentie aankondigde, die het einde van kabinet-Schoof zou inluiden, werd Marshall ontvangen in een zaal van de Tweede Kamer door een mooie delegatie linkse en progressieve partijen. Rond de tafel zaten Kati Piri en Luc Stieltiens van PVDA/GroenLinks, Jimmy Dijk en Lieke van Rossum van de SP, Anne-Marijke Podt van D66 en Laurens Dassen & Julia Schneemann van Volt. We spraken over organizing en met name over het belang van relatieopbouw, waarbij het essentieel is dat kiezers niet tot data points worden gereduceerd, die heel globaal het ene of andere thema belangrijk vinden. We moeten ons, aldus Marshall, juist weer gaan realiseren dat achter al die data en focusgroepen échte, complexe mensen zitten, die op zoek zijn naar contact, en gehoord willen worden in waar ze zich zorgen over maken.

Aan het einde van een anderhalf uur durend gesprek stelde Marshall de vraag: waarom werken jullie niet meer samen om de volgende verkiezingen samen te winnen? Het was een vraag die aankwam - en achteraf veel actueler werd dan we op dat moment konden vermoeden.

Marshall Ganz omringd door Kamerleden van verschillende progressieve partijen.

Door naar de FNV

We zorgden ervoor dat Marshall zich Nederland goed zou herinneren en lieten hem dus enkele van de mooiste gebouwen van het land zien. Na de ochtend in de Tweede Kamer verzamelden we ons ’s middags in gebouw De Burcht: het voormalige vakbondsmuseum en van oorsprong het gebouw van de Amsterdamse diamantslijpers. Hier ging Marshall in gesprek met zo'n zeventig campaigners en organizers van FNV.

Het thema van de bijeenkomst was activerend verhalen vertellen, en hoe dat bijdraagt aan campagnevoeren. En als Marshall over storytelling begint, dan hangen wij aan zijn lippen, net als de FNV-campaigners en organizers die erbij waren. Verhalen vertellen, en anderen uitnodigen om hún verhaal te delen, is volgens Marshall een manier om de diepere beweegredenen van werknemers te begrijpen. Waar halen ze hun moed vandaan? Waarin schuilt hun hoop? Aan het eind van de bijeenkomst vertelde een organizer eerlijk dat dit voor hem het belangrijkste inzicht was. Hij was ooit begonnen met het stellen van zulke vragen aan werknemers, maar vond het te veel tijd kosten en was overgestapt naar gesprekken over problemen en strategie. Nu begreep hij waarom die investering wél de moeite waard is.

Marshall sloot af met een pleidooi om ook intern verhalen te delen: over wat collega’s drijft en waarom ze doen wat ze doen. “Mensen letten erop hoe organisaties samenwerken. Als dat intern niet soepel loopt, wekt dat twijfel. Als de samenwerking goed zit, kun je verder.”

Next stop: De Balie

Diezelfde avond mocht Marshall nóg een keer het publieke podium op en wel in een programma van De Balie, met Jerry Afriyie, Dieuwertje Wallaart en onze eigen Sandra Ball. Sandra leidde de avond in met een demonstratie van public narrative over hoe zij met Marshall en organizing in contact was gekomen en over organizing in Nederland (dat al meer gebeurt dan je misschien denkt!). Marshall ging vervolgens in gesprek met dichter en activist Jerry Afriyie, waarbij ook Dieuwertje Wallaart, een van Marshalls oud-studenten en nu voorzitter van de Jonge Klimaatbeweging aansloot. Het was een mooie avond met een rijk, inspirerend programma - dat je hieronder in z'n geheel kunt terugkijken:

De volgende dag: ontbijten met ngo's...

Een kleine note to self: als je ngo-directeuren uitnodigt voor een ontbijt met Marshall Ganz, geef dan expliciet aan dat er ook écht ontbijt wordt geserveerd... Maar het mocht de pret niet drukken! Zeven directeuren hingen aan Marshall’s lippen terwijl hij sprak over democratie, als iets wat je steeds opnieuw in de praktijk moet brengen, moet oefenen. In je organisatie, met je collega’s, met je achterban. Democratie gaat niet over peilingen of datapunten. Dat je in kaart kan brengen hoeveel mensen mening X hebben, betekent nog niet dat je samen hebt besloten wat je gaat doen.

Aan het eind van het ontbijt, waar dus vooral veel werd geluisterd en weinig gegeten, vroeg Marshall naar ieders belangrijkste inzicht. De rode draad: het belang van interne verbinding. En dan niet alleen wat betreft doelen en waarden (wat gaan we doen?), maar juist ook op visie (waarom gaan we dat doen?). Een van de directeuren verwoordde het treffend: “Er zijn meerdere ‘wij's’ die verbonden moeten worden. De ‘wij’ van de medewerkers. De ‘wij’ van de organisatie met leden en vrijwilligers. En de internationale ‘wij’ van samenwerking over grenzen heen.” Velen herkenden dit, en Marshall knikte instemmend: “Organizing begint onder elkaar.”

...en lunchen met fondsen

De laatste ontmoeting van ons rondje Nederland was een lunch met fondsen op een prachtige locatie. In de kookstudio van een a beautiful mess kwamen vertegenwoordigers van fondsen samen, onder het genot van heerlijk midden-oosters en Noord-Afrikaans eten, om naar het verhaal van Marshall te luisteren. Het centrale thema van dit gesprek werd: hoe meet je succes? Want als organizer ben je altijd op zoek naar de sweet spot: je bent niet alleen bezig om je doel te bereiken, maar ook met het bouwen aan het leiderschap van de beweging en aan de verbondenheid en kracht van de beweging zelf. Maar hoe maak je dat meetbaar - bijvoorbeeld zodat een fonds/geldverstrekker je erop kan toetsen? En: wat als je met je beweging samen doelen wilt bepalen, geld nodig hebt om het gesprek daarover te kunnen voeren, maar een fonds juist vraagt om concrete doelen vóórdat ze financiering geven? Het waren vraagstukken die veel fondsen al bezighouden, waar ze mee experimenteren en waarvoor ze ook juist naar maatschappelijke organisaties en bewegingen kijken.

We begonnen met cultuur en eindigde met cultuur, want als je een paar dagen in Amsterdam bent dan moet je natuurlijk ook naar... het Rijksmuseum. Op dinsdagmiddag bezochten we Rembrandts Nachtwacht en Het melkmeisje van Vermeer. Een te kort bezoek, dat we zeker nog een keer over moeten doen – we hebben Van Gogh gemist! In het museum spraken we met elkaar over hoe krachtig het kan zijn om oog in oog te staan met een schilderij en we probeerden ons voor te stellen hoe iedereen in de schilderijen zich voelde. Ook hier lieten we het hart spreken. Het was zo langzaamaan het thema van Marshalls gehele tour geworden: als je een beweging wil bouwen, moeten niet alleen het hoofd en de handen aan de slag, maar juist het hart, om relaties te bouwen, om mensen met verhalen in beweging te krijgen. Zo kun je een gemeenschap bouwen van mensen die voor de lange termijn klaarstaan om je doelen (hoofd) aan te kunnen pakken (handen).

In de vooravond was het laatste optreden van Marshall: op de Lowlander-burelen werd hij geïnterviewd door Hans Rodenburg van podcast de Linkse Revolte. Abonneer je gauw bij je favoriete podcastapp (deze aflevering moet nog verschijnen), zeker als je iets van Marshalls tour hebt gemist. Het gesprek in de podcast vat zijn verhaal namelijk goed samen.

Wil je Marshalls nieuwe boek People, Power, Change nog lezen óf aan iemand cadeau doen?

Bestel 'People, Power, Change' hier!

's Avonds, na weer een bomvolle dag, evalueerden we de tour en keken we met tevredenheid terug. We zijn ontzettend blij dat we het werk van Marshall Ganz en het Leading Change Network zo goed hebben kunnen neerzetten. En we zijn dankbaar voor de bereidwilligheid waarmee zoveel organisaties en fondsen deze tour hebben gesteund! We keken vooruit en hebben afgesproken om samen met Wallaart & Kusse en de FNV in het najaar nog een moment voor organizers te organiseren.

Duizendmaal dank!

Hierbij willen we wederom iedereen die ons gesteund heeft bedanken. Deze Marshall Ganz-boektour was niet mogelijk geweest zonder de (financiële) steun van een aantal organisaties en fondsen: Amnesty, Milieudefensie, Greenpeace, Fonds21, Addesium, Foundation, Stichting Doen!, DeGoedeZaak, Gieskes Strijbis Fonds, de Gemeente Utrecht en Stichting Democratie & Media.   

Grote dank ook aan Marshall Ganz, Samah Elous & Mais Irqsusi van het Leading Change Network, Tino Wallaart van Wallaart&Kusse en Lieke Smits van FNV voor de fijne samenwerking. En natuurlijk aan jullie: de mensen die erbij waren, die ons volgen en supporten! Dank jullie wel.